مقایسه میزان هوش عقلانی، هوش هیجانی و مولفه تنظیم هیجان در افراد مجرم و غیرمجرم زیر 18 سال متقاضی حکم رشد در اداره کل پزشکی قانونی استان فارس در سال 1394

زمینه­ ها و هدف: حقوق­دانان رشد را کیفیتی نفسانی می­ دانند که دارنده آن می­ تواند نفع و ضرر را در رشد مدنی و حسن و قبح را در رشد جزایی تشخیص دهد. مطابق ماده 91 قانون جدید مجازات اسلامی، دادگاه می ­تواند جهت تشخیص رشد و کمال عقل، نظر پزشکی قانونی را استعلام نماید و در خصوص جرائم موجب حد و قصاص افراد بالغ کمتر از 18 سال اگر مرتکب، ماهیت جرم انجام شده یا حرمت آن را درک نکند و یا در رشد و کمال عقل آنان شبهه وجود داشته باشد، حسب مورد با توجه به سن  آن­ها به مجازات­ های پیش بینی شده محکوم می‌شوند. یافتن ملاک­ هایی مشخص برای ارزیابی کمال رشد عقلانی نوجوانان مجرم جهت تعیین مسئولیت کیفری و غیر مجرم جهت تعیین توانایی اداره امور مالی ضروری به نظر می­رسد. بررسی هوش هیجانی، هوش عقلانی و مولفه­ های هوش هیجانی را می­ توان به عنوان ملاک ­هایی در احراز و تشخیص رشد عقلانی به کار گرفت. روش کار: در یک مطالعه آینده ­نگر، تمامی افراد زیر 18 سال مراجع ه­کننده به سازمان پزشکی قانونی فارس به منظور دریافت حکم رشد از فروردین ماه سال 1394 تا انتهای شهریور ماه 1394، مشتمل بر افراد مجرم و غیر مجرم از نظر میزان هوش عقلانی، هوش هیجانی و مولفه تنظیم هیجان مورد بررسی و مقایسه قرار گرفتند. میزان هوش عقلانی، هوش هیجانی و مولفه تنظیم هیجان مراجعین با استفاده از تست­ های روان­شناسی استاندارد اندازه ­گیری­ شده و بین دو گروه مجرم و غیر مجرم مقایسه شدند. یافته ­ها: تعداد 71 نفر متقاضی حکم رشد زیر 18 سال، شامل 27 پسر و 44 دختر با میانگین سنی 5/1±9/ 15 در طی 6 ماه اول 1394 به اداره پزشکی قانونی فارس مراجعه کردند. از این تعداد، 9 نفر (6/12%) مجرم بوده که همگی پسر بوده و مابقی فاقد هر گونه جرم یا سوء سابق ه­ای بودند. میانگین هوش عقلانی در گروه مجرم برابر با 96/7±62/75 و در گروه غیر مجرم 87/13± 09/110 بود که تفاوت معنی­ داری بین دو گروه از این نظر وجود داشت (P=0.000). میانگین هوش هیجانی در گروه مجرم برابر با 01/14± 87/102 و در گروه غیرمجرم برابر با 35/17± 40/127 بود که به طور معنی­ داری در گروه مجرم کمتر از گروه غیرمجرم بود (P=0.000). میانگین نمره مولفه تنظیم هیجان در گروه مجرم برابر با 87/9± 50/38 و در گروه غیر مجرم برابر با 13/8± 80/51 بود که در گروه غیر مجرم به طور معنی ­داری بیشتر از گروه مجرم بود (P=0.006). نتیجه­ گیری: مطابق نتایج به دست آمده، میزان هوش عقلانی، هوش هیجانی و مولفه تنظیم هیجان در افراد غیر مجرم بیشتر از افراد مجرم بوده و مجرمین زیر 18 سال بررسی شده مجموعاً از هوش عقلانی، هیجانی و مولفه تنظیم هیجان پایین­ تری نسبت به افراد غیر مجرم متقاضی حکم رشد برخوردار بودند. با نظر به تفاوت معنی ­دار هوش عقلانی، هوش هیجانی و مولفه تنظیم هیجان در بین دو گروه، به نظر می ­رسد این سه عامل تاثیر قابل توجهی در مواجهه و مقابله فرد با تنش ­ها و شرایط سخت روحی- روانی، ضعف در کنترل تکانه ­های پرخاشگری و نهایتاً ارتکاب جرم داشته ­اند. در مجموع پایین بودن این سه مولفه اگرچه می­ تواند میزانی برای عدم رشد عقلانی افراد مجرم زیر 18 سال باشد، اما بالا بودن این مولفه­ ها در افراد غیر مجرم متقاضی حکم رشد نمی ­تواند الزاماً تاییدکننده رشد عقلانی و توانایی اداره امور مالی در این افراد باشد، لذا انجام مطالعات گسترده­ تر در این زمینه پیشنهاد می­گردد.